Μπορείς να γίνεις λίγο πιο αγενής;

Σκηνή καθημερίνής τρέλας που έχουμε ζήσει όλοι:
Παππούς ταξιδεύει με το ΚΤΕΛ και κάθεται δίπλα στο νεαρό πρωτευουσιάνο. Δεν περνάνε ούτε δέκα λεπτά από την αναχώρηση και η ανάκριση ξεκινά.
"Από που είσαι παλικάρι;"
"Τίνος είσαι;"
"Που πααίνς;"
"Σπουδάειζ;"
"Που δλέβς;"
Ο νεαρός απαντά μονολεκτικά και με δυσφορία στο ενδιαφέρον του κουτσομπόλη παππού μέχρις ότου φτάνει στα όριά του και κάνει πως κοιμάται για να τον ξεφορτωθεί.
Ο παππούς μουτρώνει κου μουρμουράει σε όλη την υπόλοιπη διαδρομή για τη σημερινή νεολαία και τους κρυόκωλους τους πρωτευουσιάνους.

Ποιός είναι πραγματικά ο αγενής;

Αυτό που μας διαφεύγει όταν γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων περιστατικών (ή ακόμα χειρότερα πρωταγωνιστές) είναι ότι δεν υπάρχει μόνο μία ευγένεια. Για την ακρίβεια, υπάρχουν δύο.

Αρνητική ευγένεια. Προκύπτει σε κοινωνίες όπου οι άνθρωποι ζούνε πολύ κοντά ο ένας στον άλλον και σε κατά κανόνα πυκνοκατοικημένες περιοχές όπως μεγαλουπόλεις. Σε συνθήκες συνεχούς στενής συνύπαρξης όπου οι άνθρωποι αναγκάζονται να δουλέψουν και να ζήσουν υπερβολικά κοντά ο ένας με τον άλλον (βλέπε γραφεία κουβούκλια και διαμερίσματα με χάρτινους τοίχους) υπογραμίζουν την ανάγκη για προστασία της ιδιοτικότητας και σεβασμό του ζωτικού χώρου του κάθε ατόμου. Σε τέτοιες κοινωνίες το ευγενικό είναι να αποφεύγεις προσωπικές ερωτήσεις και γενικά να αφήνεις τους άλλους στην ησυχία τους.

Θετική ευγένεια. Προκύπτει σε κοινωνίες όπου οι άνθρωποι έχουν άνεση χώρου και αισθπανονται την ανάγκη για ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών μέσω της άμεσης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τον συνάνθρωπο. Σε τέτοιες κοινωνίες το ευγενικό είναι να δείχνεις ενδιαφέρον για τη ζωή των άλλων και αυτό δεν θεωρείται αδιακρισία αλλά κοινωνική επιταγή.

Επομένως, ο παππούς της προηγούμενης σκηνής, ακολουθώντας τις ανάγκες της θετικής ευγένειας αισθάνθηκε την ανάγκη να δείξει ενδιαφέρον για τον συνταξιδιώτη του και ήταν λογικό που αισθάνθηκε προσβεβλημένος που εκείνος δεν ανταποκρίθηκε σε αυτό που εκείνος θεωρούσε ευγενική συνομιλία.

Ο νεαρός, αντίθετα, ακολούθησε τις ανάγκες της αρνητικής ευγένειας και αισθάνθηκε ότι οι προσωπικές ερωτήσεις του παππού παραβιάζουν την ιδιοτικότητά του και επομένως είναι αγενής. Ο τρόπος που απάντησε (αγνόησε τον παππού) για εκείνον ήταν η ευγενικότερη αντίδραση απέναντι σε έναν αδιάκριτο ξένο.

Αν είχαμε όλοι στο νου μας ότι δεν ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι τους ίδιους κανόνες ευγένειας και συνδιαλλαγής τότε ίσως να παίρναμε τα πράγματα λιγότερο προσωπικά.